In deze gids leert u alles over de clair-obscur techniek. Over de beroemde kunstenaars die deze techniek gebruikten en hoe u clair-obscur in uw eigen schilderijen kunt creëren.

Disclaimer: Fine Art Tutorials is een door lezers ondersteunde site. Wanneer u aankopen doet via links op deze site, kunnen wij een kleine commissie verdienen zonder extra kosten voor u.

Definitie van clair-obscur

Chiaroscuro (uitgesproken als key-uh-roh-skuh-roh) is een Italiaans woord dat "licht-donker" betekent. In de kunst verwijst het naar het gebruik van lichte en donkere elementen om een gevoel van volume en diepte te creëren.

Kunstenaars gebruiken de term vaak om schilderijen te beschrijven met een sterk contrast tussen lichte en donkere elementen.

De techniek wordt vaak gebruikt in schilderijen, tekeningen en zelfs fotografie. Kunstenaars die bekend staan om hun gebruik van clair-obscur zijn onder meer Leonardo da Vinci, Rembrandt, Caravaggio en Johannes Vermeer.

Chiaroscuro geschiedenis

De clair-obscur techniek wordt al eeuwen door kunstenaars gebruikt. Een van de eerste voorbeelden is te zien in Leonardo da Vinci's schilderij "De aanbidding van de Wijzen".

Leonardo da Vinci: De aanbidding van de Wijzen

Dit is een onvoltooid schilderij van da Vinci, geschilderd in 1480-1482, tijdens de Renaissance kunststroming Op het schilderij gebruikt Da Vinci lichte en donkere kleuren om Maria, het kind en de Wijzen te benadrukken. Maria wordt omringd door toeschouwers die in de schaduw staan. Door het gebruik van clair-obscur lijken de figuren op het schilderij uit het kader te springen. Da Vinci gebruikte deze techniek in veel van zijn kunstwerken, waaronder houtskoolstukken, waarbij hij krijt gebruikte om de helderste tonen te benadrukken.

Leonardo da Vinci: De dame met de hermelijn (Cecilia Gallerani)

Tijdens de Renaissance periode en met de komst van de ontwikkeling van olieverfschilderijen, begonnen kunstenaars de glazuurtechniek Hierbij worden afzonderlijke lagen transparante verf opgebouwd om kleuren donkerder te maken en eerdere kleurlagen te veranderen. Met deze schildertechniek konden kunstenaars geleidelijk de contrast van een schilderij laag voor laag.

Kunstenaars die olieverf gebruikten, konden driedimensionale vormen in een meer realistische stijl weergeven. De glaceertechniek betekende dat kleurlagen snel donkerder werden, waardoor kunstenaars diepe zwarten en rijke schaduwtinten konden bereiken.

Veel schilders werden geïnspireerd door da Vinci's techniek en tijdens de Barokperiode van de 17e eeuw stonden kunstenaars als Caravaggio en Rembrandt bekend om hun gebruik van clair-obscur. Caravaggio heeft de clair-obscur techniek verder gepopulariseerd.

Chiaroscuro kunstenaars en voorbeelden

Caravaggio was een Italiaanse kunstenaar die sterke contrasten van licht en donker gebruikte om een gevoel van drama in zijn schilderijen te creëren. Een van zijn beroemdste schilderijen is "De roeping van Sint Mattheus".

Caravaggio: De roeping van Sint Mattheus

In dit schilderij gebruikt Caravaggio licht om de aandacht van de kijker te vestigen op de centrale figuur van de heilige Mattheus. Het gebruik van licht en donker benadrukt ook de figuur van Mattheus, die door Jezus wordt opgeroepen om apostel te worden.

Rembrandt was een Nederlandse kunstenaar die bekend staat om zijn schilderijen die gebruik maken van clair-obscur. Een van zijn beroemdste schilderijen is "De Nachtwacht".

In dit schilderij gebruikt Rembrandt licht om een gevoel van dynamiek te creëren in het in opdracht gemaakte groepsportret van een militie-compagnie. De onderwerpen zijn afgebeeld in open poses en lijken volledig uitgerust en klaar voor de mars. Dit in tegenstelling tot andere groepsportretten van milities uit die tijd, waar ze meestal in een lijn en poserend werden geschilderd. De twee hoofdonderwerpen, benadrukt door het gebruik van lichtwaarden en positionering zijn de kapitein van de militiegroep en zijn luitenant.

Tips voor clair-obscur schilderen

Nu u enkele voorbeelden van clair-obscur heeft gezien, vraagt u zich misschien af hoe u dit effect in uw eigen schilderijen kunt creëren.

Bepaal de lichtbron

Gebruik een sterke lichtbron: Het belangrijkste element van clair-obscur is het contrast tussen licht en donker. speerpunten Kies om één of meerdere lichtbronnen te gebruiken.

Maak compositieschetsen

Maak verschillende compositieschetsen Zo kunt u plannen hoe de elementen bij elkaar passen om een gevoel van evenwicht te creëren. Plan waar het belangrijkste focuspunt komt en hoe het licht het onderwerp zal raken, en plan vervolgens hoe u het oog van de kijker het schilderij in leidt, om het gewenste effect te creëren.

Een waardeschaal maken

Voordat je begint te schilderen, is het handig om een waardeschaal Dit zal je helpen de verschillende tonen van licht en donker in je schilderij in kaart te brengen. Je kunt een waardevinder of maak er zelf een, met zwarte en witte verf en de schaal van tonen die tussen deze waarden vallen.

Begin het schilderij met de middentonen

Als je eenmaal je waardeschaal hebt, kun je eerst de middentonen van je schilderij schilderen. Daarna verhoog je het contrast met opeenvolgende lagen verf. Deze tip werkt vooral voor schildermediums als olie of acryl, of tekenmiddelen die gemakkelijk kunnen worden uitgegumd, zoals houtskool Als u kleurpotloden of aquarel gebruikt, kunt u het beste beginnen met de lichte tinten en dan geleidelijk de donkere delen opbouwen. Als u begint met de middentonen, hebt u meer controle over het uiteindelijke resultaat van het schilderij, maar als u begint met een donkere onderschildering en dan de lichte delen inwerkt, zult u zeker een dramatische uitstraling krijgen in uw uiteindelijke kunstwerk. Hoe u begint met eenschilderen is je eigen persoonlijke voorkeur!

Verdiep de schaduwen

Zodra de lichtere middentonen zijn vastgesteld, werk dan aan het verdiepen van de schaduwen. Als je olie- of acrylverf gebruikt, kun je de schaduwtinten opbouwen met lagen glazuur. Concentreer je op de randen en halftonen tussen lichte en donkere gebieden, sommige randen tussen elementen zullen zacht lijken, terwijl andere hard en duidelijker zullen lijken. Maak zachte randen met behulp van de mengtechniek, zodat het lijkt alsofschaduwen vervagen in de middentonen.

Eindig met de details en highlights.

Dit kunnen de highlights op iemands gezicht zijn, of de zon die door een raam schijnt. Titaanwit is een ondoorzichtig wit dat kan worden gebruikt voor de helderste highlights en tinten in een schilderij. Krijg een detailborstel zoals een sabeltuig of een ronde borstel voor de fijnste details.

Chiaroscuro technieken

De glaceertechniek is bijzonder geschikt voor het schilderen met een clair-obscurstijl. Glaceren is het proces van het aanbrengen van dunne lagen transparante verf op een reeds droge laag. Met deze techniek kun je de waarden controleren door het contrast langzaam op te bouwen.

Een andere schildertechniek die fantastisch is voor het creëren van een clair-obscur effect is de onderschilderingstechniek Begin met een monochrome onderschildering van grijstinten, ook wel grisaille genoemd. Gebruik zwart of omber gebrand voor de schaduwen en wit voor de helderste highlights. In deze laag kun je het volledige waardebereik van het schilderij vaststellen. Als dat eenmaal droog is, kun je beginnen met het glazuren van de lichte en donkere partijen. Onthoud dat opeenvolgende lagen glazuur de verf donkerder maken, dus alleenvoeg de glazuren toe op plaatsen waar u het kleurprofiel wilt veranderen of de schaduwen wilt verdiepen.

Doel en effecten van clair-obscur

Het doel van clair-obscur is de vormen van driedimensionale objecten te modelleren. Het heeft echter ook andere doelen, zoals het gebruik als een compositorisch element Bijvoorbeeld, als de achtergrond voornamelijk uit donkere tinten bestaat, breng dan de aandacht van de kijker naar de voorgrond en naar het hoofdonderwerp door deze in lichte waarden weer te geven. Het andere doel van clair-obscur in schilderijen is om een gevoel van drama of spanning in een schilderij te creëren. Kunstwerken met een hoog contrast tussen donkere en lichte waarden kunnen eeneffect op de sfeer van het stuk als geheel.

Chiaroscuro vs Tenebrisme

Het is belangrijk op te merken dat Chiaroscuro vaak wordt verward met Tenebrisme. Tenebrisme is een soortgelijke techniek waarbij ook lichte en donkere elementen worden gebruikt, maar het contrast is veel extremer. Het zou kunnen worden omschreven als een vorm van Chiaroscuro, waarbij de betekenis en bedoeling achter de schilderijen anders zijn. Tenebrisme houdt verband met de Italiaanse term 'tenebroso', wat somberheid betekent.

Caravaggio: Narcissus

Chiaroscuro de techniek van het gebruik van lichte en donkere waarden. Deze waarden kunnen elkaar aanvullen, een brandpunt of evenwicht in het werk creëren. Terwijl Tenebrisme het gebruik van lichte en donkere waarden is met de bedoeling drama en onrust te creëren.

In een Tenebrisme schilderij heb je gebieden met volledige zwartheid en gebieden met volledige witheid, met minder middentonen.

Een van de beroemdste voorbeelden van tenebrisme is Caravaggio's "De roeping van de heilige Mattheus". Het doel van het hoge waardecontrast in tenebrisme schilderijen is om het gevoel van spanning te belichamen dat de onderwerpen voelen. Het licht in het schilderij lijkt hard, zoals het geval is bij veel van Caravaggio's Tenebrisme schilderijen.

Eindelijk

Nu je het verschil weet tussen clair-obscur en tenebrisme, ben je klaar om te gaan experimenteren met de techniek in je eigen kunst!